วันพุธที่ 31 ตุลาคม พ.ศ. 2555

ค่าตัวเลขจากการตรวจไต , BUN และ Cr คืออะไร

BUN และ Creatinine หรือที่มักจะเขียนย่อๆ ว่า Bun, Cr   

  ค่า BUN และ Cr คือค่าไต ถ้าค่าไตสูงกว่าปกติไม่ได้แสดงว่าไตไม่ดี จริงๆ แล้วค่า BUN สูงไม่ได้หมายความว่าคนๆ นั้นจะเป็นโรคไตเสมอไป แต่ยังมีสาเหตุอันหลากหลายที่อาจทำให้ค่า BUN ขึ้นได้ วงการแพทย์จึงต้องมีการคำนวณเพื่อจำแนกดูว่าคนป่วยน่าจะมีค่า BUN สูงเนื่องมาจากภาวะไตเสื่อมหรือไม่

โดยทั่วไปแล้ว
BUN > 20 , Cr > 1.0 ในคนหนุ่มสาว, Cr > 1.5 ในคนสูงอายุ
ถ้าสงสัยว่าอาจมีปัญหาเรื่องไต ให้ใช้สูตรคำนวณดังนี้


สูตร BUN/Cr   

              ถ้ามากกว่า 10 : ปัญหาไม่น่าจะมาจากไต
              ถ้าน้อยกว่า 10 : ปัญหาน่าจะมาจากไต

       ในภาวะปกติที่เรากินอาหาร ประเภทโปรตีน โปรตีนจะถูกย่อยสลายได้ของเสียสุดท้ายออกมาเป็นสารกลุ่มยูเรียและไนโตรเจน ที่จะต้องถูกขับออกโดยการส่งไปตามกระแสเลือดไปที่ไต เพื่อให้ไตกรองของยูเรียออกมา ส่วนที่ยังกรองไม่หมดก็จะตกค้างอยู่ในกระแสเลือด เราจึงเรียกยูเรียและไนโตรเจนที่อยู่ในเลือดว่า Blood Urea Nitrogen หรือตัวย่อก็คือ BUN นั่นเอง

     ส่วนค่า Creatinine หรือ Cr นั้น เป็นโปรตีนกลุ่มพิเศษที่มีที่มาหลายที่ แต่ส่วนใหญ่มากจากอาหารและการย่อยสลายของกล้ามเนื้อ ซึ่งประมาณกันว่าคนทุกคนในภาวะปกติที่ไม่ได้ขาดสารอาหารหรือบาดเจ็บจะมีการ สูญสลายของกล้ามเนื้อในอัตราคงที่ เช่นเดียวกัน Cr นั้นเองก็จะถูกขับออกมาทางไตเช่นกัน

      ในกรณีที่มีค่า BUN เด่นผิดปกติ แต่ค่า Cr ไม่ค่อยขึ้นสูง สามารถอธิบายได้ดังนี้คือ ในบางกรณีที่มีการกินอาหารประเภทเนื้อสัตว์และโปรตีนเข้าไปมาก ทำให้ไตไม่สามารถขับ BUN ออกมาได้ทัน กรณีเช่นนี้จะทำให้เกิดการคั่งของ BUN ในกระแสเลือด เมื่อเจาะเลือดจึงพบค่า BUN ที่สูงผิดปกติ แต่ทางตรงกันข้าม การย่อยสลายกล้ามเนื้อของคนคนนั้นยังคงเท่าเดิมอยู่ ประกอบกับไตของเราก็ยังคงสามารถขับ Cr ออกมากกับปัสสาวะได้เหมือนเดิม จึงไม่ทำให้ค่า Cr ปกติมากนัก ดังนั้นเมื่อเจาะเลือดดู จะพบว่าค่า Cr ยังคงปกติ เทียบสัดส่วนที่ BUN ปกติแล้วจึงมากกว่าค่า Cr มาก ถ้ามากพอเมื่อเอามาคำนวณกับสูตรก็จะได้ค่า BUN/Cr มากกว่า 10 ด้วยเหตุเช่นนี้นี่เอง

   ยังมีอีก 2-3 สาเหตุที่ทำให้ค่า BUN ขึ้นได้โดยที่ค่า Cr ไม่ค่อยเปลี่ยนแปลง เช่น อาการขาดน้ำ, การมีเลือดออกในทางเดินอาหาร เป็นต้น แต่สาเหตุส่วนใหญ่สามารถแก้ไขได้ เพราะไม่ได้มาจากเนื้อไตที่เสื่อมลง

      แต่ถ้าสาเหตุนั้นมาจากภาวะไต เสื่อมหรือไตวาย เปรียบง่ายๆ ก็คือหม้อกรองน้ำของเราเสียหรือไส้กรองอุดตัน ในกรณีเช่นนี้แม้ว่าเราจะกินโปรตีนในปริมาณปกติ แต่ร่างกายไม่สามารถขับ BUN ออกไปได้เลย เมื่อเจาะเลือดดูก็จะพบว่าค่า BUN ก็จะขึ้นสูงได้เช่นกัน แต่เนื่องจากหม้อกรองของเราเสีย ดังนั้นก็จะไปมีผลทำให้ร่างกายไม่สามารถขับ Cr ที่ย่อยสลายออกมาจากกล้ามเนื้อออกไปได้ ในกรณีเช่นนี้ เมื่อเจาะเลือดดูก็จะพบว่าค่า Cr ก็จะสูงขึ้นด้วย เพราะเกิดการคั่งของ Cr ในกระแสเลือด เมื่อเอาไปคำนวณตามสูตร BUN/Cr ก็จะพบว่า BUN สูงขึ้นก็จริง แต่ด้วย Cr ที่สูงขึ้นด้วย จึงทำให้ผลการคำนวณมีค่าออกมาน้อยกว่า 10 นั่นเอง

      เมื่อทราบดังนี้แล้ว ใครที่เริ่มมีค่า BUN ขึ้นสูง แล้วทราบว่า BUN/Cr ยัง มากกว่า 10 อยู่ก็อาจจะสบายใจได้ว่าไตของเรายังพอไปไหว แต่ก็ต้องเริ่มลดๆ ปริมาณเนื้อสัตว์ที่กินในอาหารลงบ้างแล้ว เพราะถ้ายังขืนใช้ไตคุณทำงานหนักๆ ไปเรื่อยๆ ไตอาจจะเสื่อมขึ้นมาจริงๆได้


จาก ไทยเด้นท์ออสดอทคอม
ภาพประกอบจากอินเตอร์เน็ต
ที่มา : http://health4friends.lnwshop.com

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น